خط عثمان‌طه جایگاه پیشین را ندارد/ ترجمه‌های قرآن براساس کتابت خوشنویسان واگذار شود
تاریخ انتشار: ۳۰ شهریور ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۵۱۷۹۰۲۶
نادعلی عاشوری، منتقد و پژوهشگر ترجمه قرآن در گفت‌وگو با ایکنا درباره ارتقای کیفیت خوشنویسی قرآن گفت: اهتمام و توجهی که مسلمانان در طول تاریخ هزار و چهارصد ساله قرآن مبذول داشته‌اند، تنها به تفسیر معانی بلند یا ترجمه مفاهیم آسمانی‌اش منحصر نمی‌شود؛ بلکه عشق و علاقه سرشاری که به حفظ و حراست از این کتاب آسمانی داشتند تا حدی بوده که حتی کوچک‌ترین مباحث مربوط به ظاهر قرآن نظیر تذهیب و زیباسازی جلد یا خطوط را هم درنوردیده، شمارش تعداد حروف و کلمات قرآن هم از نگاه تیزبین آنان پنهان نمانده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
وی افزود: در این راستا می‌توان به چگونگی نوشتن قرآن در آغاز نزول و کیفیت کتابت مصاحف صحابه و تابعین و یا به زیباسازی ظاهری قرآن، به ویژه از نظر خوشنویسی پرداخت. یکی از مستشرقان و اسلام شناسان غربی تیتوس بورکهارت، هنر خوشنویسی را مهمترین و اصیل‌ترین هنر قدسی اسلامی شمرده است و شواهد صدق مدعای او حدوداً بیست هزار نسخه خطی نفیس قرآن است که از قرن یکم در مراکز فرهنگی و دینی، از مساجد و تکایا و خانقاه‌ها گرفته تا مدارس قدیم و کتابخانه‌ها و موزه‌ها و مجموعه‌های قرآنی سراسر جهان گرد آمده و نگهداری می‌شود.
عاشوری در ادامه به ارتباط خوشنویسی با ترجمه قرآن پرداخت و ادامه داد: با توجه به اینکه ممکن است در نگاه ابتدایی چنین تصور شود که این بحث خود دانش مستقل دیگری است و به طور مستقیم به ترجمه قرآن مربوط نمی‌شود و دلیلی برای طرح آن وجود ندارد؛ اما باید گفت اگرچه این سخن از یک نظر کاملاً درست است و چندین میلیارد نسخه قرآن بدون ترجمه از آغاز تاکنون منتشر شده که در آن‌ها بحثی درباره خط و خوشنویسی مطرح نشده است، اما از جهت دیگر، این بحث بیش از هر دانش قرآنی دیگری ارتباط مستقیم و تنگاتنگی با ترجمه قرآن دارد، زیرا هیچ ترجمه قرآنی، ترجمه صرف نیست، بلکه همه ترجمه‌ها به همراه متن عربی قرآن منتشر می‌شوند. به همین دلیل، چگونگی کتابت متن عربی مصحف شریف در ترجمه‌های قرآن، اهمیت ویژه‌ای می‌یابد که هرگز نمی‌توان در بحث ترجمه، سخن از نوع رسم الخط مصحف به میان نیاورد.
تأثیرگذاری عمیق کتابت بر ماندگاری ترجمه
کتابت نیکو و دلنشین نیز تأثیرگذاری عمیقی در ماندگاری هر ترجمه‌ای خواهد داشت؛ و قرآن از این نظر تنها کتابی است که نه فقط نثر فخیم و فاخر ترجمه و برگردان دقیق و درست آن در قبول همگانی‌اش تأثیرگذار است، بلکه کیفیت رسم الخط آیات نیز در پذیرش عموم تأثیرگذار خواهد بود و این هر دو باید یکجا جمع شده و در کنار هم باشد تا ترجمه‌ای ماندگار و تأثیرگذار شوداین مترجم تصریح کرد: همان‌گونه که ویرایش ترجمه‌های قرآن آنچنان ارتقا پیدا کرده که امروزه به عنوان یک اصل پذیرفته شده و قطعی در آمده است، انتخاب نوع خطی که مترجم علاقه‌مند است، متن عربی ترجمه قرآنش به آن خط نوشته شود، هم از آنچنان اهمیتی برخوردار است که بی‌توجهی به آن یا دست کم گرفتنش، ممکن است به قیمت از دست رفتن زحمت چندین ساله‌اش برای ترجمه قرآن منتهی شود. زیرا اگر متن عربی آیات با خطی خوش و چشم‌نواز نوشته نشده باشد، هرچقدر مترجم حرفهای بوده و برای ترجمه‌اش هم زحمت کشیده باشد، قطعاً استقبال گرم و شایسته‌ای از آن نخواهد شد. به همان اندازه که ترجمه فاخر در ماندگاری اثر تأثیرگذار خواهد بود، کتابت نیکو و دلنشین نیز تأثیرگذاری عمیقی در ماندگاری هر ترجمه‌ای خواهد داشت؛ و قرآن از این نظر تنها کتابی است که نه فقط نثر فخیم و فاخر ترجمه و برگردان دقیق و درست آن در قبول همگانی‌اش تأثیرگذار است، بلکه کیفیت رسم الخط آیات نیز در پذیرش عموم تأثیرگذار خواهد بود و این هر دو باید یکجا جمع شده و در کنار هم باشد تا ترجمه‌ای ماندگار و تأثیرگذار شود.
وی در ادامه گفت: اگر تاکنون به صورت جدی به چنین بحثی پرداخته نشده، صرفاً به این علت است که رسم الخط عثمان طه ده‌ها سال است که مورد پذیرش همگان قرار گرفته و بسیاری از افراد ناخواسته به چنین باوری رسیده اند که گویا رسم الخطی غیر از رسم الخط عثمان طه وجود ندارد و همه باید به همین شیوه ادامه دهند. البته حق هم همین است و نباید فراموش کرد که «یکی از مهمترین رویدادهایِ فرهنگی- هنری چند دهه اخیر جهان اسلام، چاپ نفیس قرآنی است که خطاط شهیر معاصر سوری یعنی عثمان طه به خط معجزه‌آسای نسخ خود نوشته و نخستین چاپ آن در قطع رحلی در حدود سال ۱۴۰۰ قمری به همت «الدار الشامیه للمعارف» با همکاری «مؤسسه علوم القرآن» و با تأیید و همکاری علمی چند کشور اسلامی در دمشق انتشار یافت. کتابت این قرآن، طرح سنجیده و برنامه ریزی شده‌ای داشته، به این معنا که هر صفحه آن ۱۵ سطر دارد و هر صفحه با اول یک آیه آغاز شده و به آخر یک آیه ختم میگردد و هر جزء از ۳۰ جزء قرآن در ۲۰ صفحه نوشته شده و با احتساب دو صفحه اول و دو صفحه در آخر که برای تذهیب و تزئین‌های دیگر در نظر گرفته شده، مجموعا در ۶۰۴ صفحه تدوین شده است.
این پژوهشگر ترجمه قرآن ادامه داد: این ویژگی، ابتکار خطاطان و قرآن‌نویسان هنرمند عثمانی (ترکیه) است و سابقه آن به یکی دو سده اخیر می‌رسد. قرآن مکتوب به خط عثمان طه که به صورت خطِ نَسخ بسیار شیرین، و شیوه آمیخته به ثلث به نگارش درآمده و به تصدیق خبرگان فن، از نظر خوشنویسی و استحکامِ دست و قلم، و چشم‌نوازی و یکدستی در میان قرآن‌های خوش نوشته قدیم و جدید نظیر ندارد، چنانکه انتظار می‌رفت، به محض انتشار با استقبال وسیعی در سراسر جهان اسلام روبه‌رو شد؛ و در ایران نیز به در خواست سازمان تبلیغات اسلامی، ناشر اصلی در دمشق، تیراژ وسیعی از همین قرآن را به قطع وزیری، خاص جمهوری اسلامی ایران چاپ و به ایران ارسال کرد. علاوه بر این، نهاد‌ها و سازمان‌های انتشاراتی مختلف با اجازه و بی‌اجازه، با سلیقه و بی‌سلیقه اقدام به طبع افست آن کرده‌اند. زیرا به نفع این ناشران است که برای نگارش قرآن هزینه‌ای پرداخت نکنند و، قرآن عثمان طه نیز هزینه‌ای برای آنان ندارد به همین جهت، قرآن به خط عثمان طه را بیشتر در دستور کار خود قرار می‌دهند.
چندین هزار لغزش رسم الخطی در خط عثمان‌طه
عاشوری با اشاره به ایراد‌های رسم‌الخطی خط عثمان‌طه بیان کرد: با همه ارزش و جایگاهی که هنوز بعد از ده‌ها سال، این رسم الخط دارد؛ اما به دلیل ایراد‌های رسم الخطی فراوانی که در آن وجود دارد، باید به تدریج جایگزین یا جایگزین‌هایی برای آن پیدا شود. به نظر می‌رسد که رسم الخط عثمان طه را می‌توان از یک نظر با ترجمه مرحوم الهی قمشه‌ای مقایسه کرد که اگرچه نقطه عطف ترجمه‌های امروزین قرآن کریم به شمار می‌آید و مقبول‌ترین ترجمه‌های هفتاد سال اخیر قرآن در نزد عموم مردم محسوب می‌شود؛ اما در عین حال، مغلوط‌‌ترین و پر اشتباه‌ترین این ترجمه‌ها نیز به حساب می‌آید که با چندین ویرایش هم هنوز به سامان نیامده است. کتابت عثمان طه از قرآن نیز دقیقاً چنین وضعیتی دارد و هرچند در مأنوس کردن جوامع مسلمان به قرآن بسیار تأثیرگذار بوده است؛ اما امروزه دیگر آن جایگاه پیشین را ندارد و با چندین هزار لغزش رسم الخطی که قرآن پژوه برجسته، حجت الاسلام محمدعلی کوشا در کتاب خود با عنوان «نقد رسم الخط عثمان طه از قرآن» آن‌ها را مطرح کرده که دیگر نباید همانند گذشته صرفاً با این نوع خط و نگارش به کتابت قرآن پرداخت.
با توجه به ظرفیت‌های بسیار زیادی که خوشبختانه در این زمینه وجود دارد، به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنند که به تدریج ترجمه‌های جدید قرآن بر اساس کتابت خوشنویسان توانمند داخلی که قطعاً از صد‌ها نفر تجاوز می‌کند واگذار شود که مطمئناً در آینده از رسم الخط عثمان طه نیز پیشی خواهند گرفتاین منتقد ترجمه‌های قرآن ادامه داد: با توجه به این نکته بسیار مهم و امیدبخش که به موازات ارتقای سطح کیفیِ ترجمه‌های قرآن در جمهوری اسلامی، کتابت و نگارش آن نیز طی چند دهه اخیر به حدی تعالی پیدا کرده که هم اکنون صد‌ها کاتبِ توانمند خوشنویس در کشورمان حضور دارند که به راحتی می‌توانند آیات قرآن را با بهترین خطوط به نگارش درآورند. بر این اساس، به سازمان دارالقرآن و وزارت ارشاد که متصدی صدور مجوز برای انتشار ترجمه‌های قرآن هستند، پیشنهاد می‌شود که با توجه به ظرفیت‌های بسیار زیادی که خوشبختانه در این زمینه وجود دارد، به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنند که به تدریج ترجمه‌های جدید قرآن بر اساس کتابت خوشنویسان توانمند داخلی که قطعاً از صد‌ها نفر تجاوز می‌کند واگذار شود که مطمئناً در آینده از رسم الخط عثمان طه نیز پیشی خواهند گرفت. چنانچه برخی ترجمه‌های سالیان اخیر هم به همت این خوشنویسان خوش ذوق و علاقه‌مند به نگارش در آمده است که چیزی از نگارش عثمان طه کم ندارند.
وی تأکید کرد: باید این مسیر را با جدیت بیشتری دنبال کرد تا به خطی استاندارد و مورد قبول جامعه قرآنی رسید. البته در این زمینه به غیر از آماده کردن زمینه‌های «سخت افزاری»، یعنی داشتن خوشنویسان توانمند داخلی که خوشبختانه به تعداد زیادی وجود دارند، باید بستر‌های «نرم افزاری» این کار هم فراهم شود که عبارت از مذاکره دانشمندان قرآن‌شناس شیعه داخل کشور با علما و فقهای مذاهب مختلف اهل سنت کشور‌های مسلمان است، تا آن‌ها گمان نکنند قرار است شیعیان، قرآنی غیر از قرآن موجود به نگارش درآورند. بلکه بپذیرند که هنر خطاطی در نزد ایرانیان معاصر به چنان جایگاهی ارتقا پیدا کرده که افتخار آن را داشته باشد که قرآن با آن خط نوشته شود.
انتهای پیام
منبع: ایکنا
کلیدواژه: مترجم خوشنویسی قرآن ترجمه
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iqna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایکنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۵۱۷۹۰۲۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
ماجرای دعوای هوشنگ ابتهاج با رهبر حزب توده
کتاب پیر پرنیان اندیش، جمع آوری خاطرات هوشنگ ابتهاج توسط میلاد عظیمی و عاطفه طیه است که در سال ۱۳۹۱ توسط انتشارات سخن منتشر شد. هوشنگ ابتهاج در این کتاب به خاطرات خود در مواجهه با سوالات گردآورندگان می‌پردازد.
به گزارش انتخاب، این کتاب در دو جلد و بیش از هزار صفحه منتشر شده است. در ادامه بخش‌هایی کوتاه از این کتاب را با هم می‌خوانیم.
به آذین و تشکیلات اتحاد دموکراتیک مردم ایران(اتحاد دموکراتیک مردم ایران، تشکیلاتی سیاسی بود که در مهر ماه ۱۳۵۷ توسط محمود اعتمادزاده (به آذین) تشکیل شد. این تشکیلات پس از انقلاب نیز به فعالیت خود به موازات حزب توده ادامه داد و با دستگیری به آذین، فعالیت آن پایان یافت.)
-ترجمه‌های به آذین رو می‌پسندین؟بله زبان فاخر درخشانی داره، ولی تو اولین ترجمۀ جدیش ژان کریستف، جلد اول و نصفی از جلد دوم ترجمه معیوبه یعنی زمان‌های افعال زمان‌های فرانسویه مال زبان فرانسه است. مثلاً ما می‌گیم من دیدم که می‌اومد، ولی ترجمه به آذین نادرسته و این زمان‌ها فارسی نیست
-بهترین ترجمه به آذین به نظر شما کدومه؟جان شیفته به نظرم خیلی ترجمۀ عالی داره زبان آراسته واقعاً درخشان، طبری می‌گفت اگه رومن رولان زنده بود حظ می‌کرد کار ترجمه به آذین یک بازآفرینی از جان شیفته به زبان فارسی در اومده طبری اصلشو هم خونده بود و می‌گفت کار به آذین ترجمه نیست بازآفرینیه یا اون کتاب اولن اشپیگل نوشتهٔ شارل دو کوستر ترجمه فوق‌العاده درخشانی داره. خیلی پرکار بوده به آذین
- آقای به آذین به موسیقی هم علاقمند بود؟بله حتی تو وصیت نامه‌اش نوشته که به آداب مسلمانی مراسم کفن و دفن منو انجام بدین و بی سر و صدا جایی خاک، کنین در مسجد و خانقاه برای من مراسم نگیرین اگه دوستان و اقوام خواستن از من یادی بکنن دور هم جمع بشن و موزیک گوش کنند.
-استاد شما در جریان کار تشکیلات اتحاد دمکراتیک مردم ایران بودید؟ببینید تا اونجا که یادمه به آذین پیش از انقلاب این تشکیلات درست کرد، ولی بعد از انقلاب نمی‌دونم چی شد که به روز به آذین به من زنگ زد. از طرز حرف زدنش فهمیدم یه چیز غیر عادیه گفت: سایه فلان روز ساعت چهار بعد از ظهر بیا خونه ما. خُب ما همچین مناسباتی با هم نداشتیم ما هر روز همدیگه رو می‌دیدیم. وقتی تعیین می‌کنه فلان روز بیا لابد یه قرار غیر عادیه من هم حدس زدم که باید یه چیز سیاسی باشه. من قبل از ساعت چهار رفتم به خونه‌اش و نشستیم و حرفهای معمولی مونو زدیم. بعد کیانوری اومد و یه نفر دیگه هم اومد اونجا حرف اتحاد دمکراتیک و مطرح کردن که قرار بود یه تشکیلات دمکراتیک بی ارتباط با حزب توده ایران باشه.
من به کیانوری گفتم اصل این کار خیلی خوبه و تعدد احزاب مفیده و حتی برای مصلحت کار هم خوبه و اون‌هایی که نمی‌خوان تند و تیزی‌های حزب سیاسی رو داشته باشن یه جای دمکراتیکی هست که می‌تونن اونجا سر یه مسائلی باهم توافق بکنن این فکر خوبیه، ولی شما بد عمل کردین به گمان من شما یعنی کیانوری، این اتحاد دمکراتیک و تشکیل دادین و بعد بدترین آدمو برای این کار گذاشتین آقای به آذین پرچم حزب توده ایرانه؛ شما این آدم بی اینکه از حزب توده ایران بریده باشه، آوردین که یه تشکیلات مستقل راه بندازه؛ خُب همه می‌خندن. مردم کـه بـاور نمی‌کنن این فقط جعلی بودن و ریا رو نشون می‌ده.
کیانوری تند شد و گفت حالا رفیق ما سایه می‌خواد رفیق ما، به آذین رو به ما معرفی کنه! گفتم نه آقا من نمی‌خوام به آذین به شما معرفی کنم؛ آقای به آذین احتیاجی به معرفی من نداره من می‌گم بد انتخاب کردین. معنای حرف من این بود که شما این تشکیلاتو راه انداختین دیگه گفت: ما اینجا جمع شدیم راجع به اتحاد دمکراتیک صحبت بکنیم. پس تو چرا اگه موافق نیستی اینجا هستی؟ من دیگه منفجر شدم لبخند می‌زند و برگشتم به آذینو نگاه کردم گفتم: ایشون به من تلفن کرد و از نداده که من خواهش کرده ساعت چهار بعد از ظهر بیام اینجا و به من توضیح هم قضیه چیه. من خیلی خوشحال میشم پاشم برم. کیا گفت که نه من که مقصودم این نیست و حالا ما نشستیم و داریم حرف می‌زنیم. من تا آخر جلسه اخم کردم و ساکت نشستم (اخم مبارک را هم تقلید می‌کند به خنده می‌افتیم و تمام مدت این طوری نشستم کمی پشت به کیانوری) و دیوارو نگاه کردم.
آقای عظیمی عزیز اگه شما به کسی احتیاج نداشته باشین و طمع به چیزی نداشته باشین همیشه می‌تونین حرفتونو بزنین.
- استاد ارزیابی تون از این تشکیلات چیه؟به نظرم یه خطای محض بود... به آذین هم باورش شده بود و همه نیروشو برای این اتحاد دمکراتیک گذاشته بود اصلاً در قالب یک رهبر قرار گرفته بود...
کانال عصر ایران در تلگرام
امیدواری ژینولا به کامبک پاری سن ژرمن مقابل دورتموند: آن‌ها از نظر جسمانی، تکنیکی و تاکتیکی آماده هستند